همه ما در طول عمر حتماً در صف نانوائی ایستاده و مردان سفید پوش و پرجنب و جوش آن نظرمان را جلب کرده است که چگونه حرارت و گرمای تنور نانوایی را تحمل می‌کنند؟
هر صبح قبل از ساعت 5 کار در نانوایی شروع می‌شود. گرم کردن تنور و آماده سازی خمیر مقدمات کار روزانه در هر نانوایی است.
ساعتی را به عنوان خبرنگار و با اجازه نانوا، وارد یک نانوایی در شیراز شدم تا شرایط کار را بهتر درک کنم. واقعاً حرارت تنور در فصل سرما هم برای من قابل تحمل نبود؛ علاوه بر آن میزان گرد و غبار پراکنده شده در هوا ناشی از جابجایی آرد هم آزار دهنده است که البته گاهی همین گرد و غبار، خارش آور و حساسیت زاست.
سر گفت‌وگو را با «حمید» کارگر 30 ساله همین نانوایی باز کردم؛ او که از 18 سالگی در نانوایی کار می کند گفت: حدود 13 سال است که صبح‌ها ساعت 5 صبح ، خانه را به قصد نانوایی ترک می‌کنم تا تنور را گرم و خمیر را آماده کنم.
حمید ادامه داد:هر روز بیشتر از 600 کیلو آرد را خمیر کرده و علاوه بر این چانه‌گیری هم می‌کنم ؛ یعنی یک تشت 20 کیلویی خمیر را به قطعات200 گرمی تبدیل می‌کنم.
او در پاسخ به این سؤال که حرارت تنور نانوایی را چگونه تحمل می‌کنید؟ گفت: می گویند! «نانوایی در بین دیگر شغل‌ها حرمت دارد». به عشق پخت برکت سفره‌های مردم حرارت آتش تنور را تحمل می کنیم تا خدا آتش خشمش را از ما بگرداند!
این کارگر نانوایی ادامه می‌دهد: در هر روز از ساعت 5 تا 20 بین 13 تا 15 ساعت کار می کنیم در حالی که فقط 2 ساعت ، وقت استراحت و نماز داریم.
وی با بیان این که با حداقل حقوق و مزایا، در بدترین شرایط زندگی به سر می بریم خاطرنشان می‌کند: هر نانوایی در هر ماه فقط 3 روز تعطیل است. این در حالی است که ما برای این 3 روز تعطیلی، حقوقی دریافت نمی‌کنیم و از طرفی مرخصی هم نداریم.
این جوان شیرازی اضافه کرد: به غیر از 3 روز تعطیلی، در هر شرایطی مجبوریم سر کار حاضر شویم و در تعطیلی‌های عمومی مثل جمعه و ایام نوروز و یا ایام عزاداری‌ها هم تعطیل نمی‌شویم.
وی می‌افزاید: نانوایی‌ها به دو صورت حقوق کارگران را حساب می‌کنند؛ یا براساس میزان پخت روزانه و یا براساس حداقل حقوق تعیین شده وزارت کار. اما در هر دو صورت هیچ گونه مزایایی مثل اضافه کاری و حق اولاد و بن و غیره به کارگران نانوایی تعلق نمی‌گیرد.
وی با بیان این که کارگران نانوایی محروم‌ترین اقشار جامعه هستند، می‌گوید: هیچ امنیت شغلی نداریم؛ هرگاه مالک نانوایی اراده کند، می‌تواند کارگر خود را با حداقل حقوق اخراج کند و ما هیچ جایی هم برای دفاع وجود ندارد!
به گفته حمید، وجود حرارت زیاد و آلودگی محیط کار، ناشی از پراکندگی گرد و غبار در هوا، امنیت جانی کارگران نانوایی را هم با خطر روبرو می‌کند.
وی می‌افزاید: گاهی حرارت هوا به خصوص در فصل تابستان به حدی بالا می‌رود که ظرف 2 تا 3 ماه، وزن بدن کارگران نصف می‌شود و از طرفی گاهی مجبوریم روی خمیرها و چانه‌های نان آرد بپاشیم و یا به هنگام خمیر کردن، گرد‌های آرد در هوا پراکنده شده که پس از چند سال اکثر کارگران نانوایی با مشکل تنفس و بیماری‌های ریه روبرو می شوند.
حمید خاطرنشان می‌کند: گاهی با هزار و یک تلاش موفق می شویم، وامی یک میلیونی را از صندوق قرض الحسنه یا بانکی دست و پا کنیم؛ اما بانک‌ها و عوامل پرداخت وام هیچ کدام از کارگران نانوایی را به عنوان ضامن وام قبول نمی کنند. ما هم کسی را نمی شناسیم که کارمند رسمی اداره یا مالک مغازه‌ای باشد و ضمانت ما را در بانک قبول کند.
وی تأمین مسکن را از ضروریات جدی کارگران نانوایی‌ها می‌داند و می‌گوید: چندین سال قبل شهرک خبازان در جنوب شیراز برای واگذاری به کارگران نانوایی و نانواها آماده سازی شد اما تا الآن کارگر نانوایی سراغ ندارم که توانسته باشد در این شهرک زمینی بگیرد!
حمید مدعی شد در حالی که برای واگذاری این اراضی شرایطی مثل چندین سال سابقه کار در نانوایی اعلام شده بود، اما تعداد قابل توجهی از اراضی به برخی از بانوان یا افراد غیر شاغل در نانوایی ها واگذار شده است!
وی ادامه داد: در کنار همه این مشکلات، باید مسایل خانوادگی را هم اضافه کرد. گاهی مواقع آن قدر خسته به خانه می‌رسم که حتی قادر به خوردن شام هم نیستم ؛ چه برسد به این که بخواهم با همسر نو عروسم یک سریال تلویزیونی ببینم.
او افزود: همکاران قدیمی‌تر را می‌بینم که آرزو دارند؛ یک روز به مدرسه فرزندانشان سری بزنند و از وضعیت درسی پسر یا دخترشان مطلع شوند.
این کارگر نانوایی که بزرگترین آرزوی خود را زیارت مکه و کربلا دانست خاطرنشان می‌کند: حرمت شغل نانوایی مثل خواندن نماز است که انسان را از رفتار زشت باز می دارد. نانوایان و کارگران نانوایی به حرمت شغلشان، با وضو و طهارت وارد نانوایی می شوند.
او معتقد است در صورتی که کارگر نانوایی برخی رفتارهای ناپسند را از خود بروز دهد، نان و برکت سفره های مردم را آلوده کرده است.
حمید می‌افزاید: گاهی دیده‌اید! مردم حتی برای یک تکه کوچک نان هم حرمت قائل اند. آن را از زمین بر می‌دارند، می بوسند و کناری می‌گذارند. این حرمت برای هیچ چیز جز قرآن و نان در فرهنگ ما وجود ندارد. بنابراین همین باعث می‌شود که خود را از رفتار و برخورد زشت دور نگه داریم.
از این کارگر نانوایی خداحافظی می‌کنم و با یک مقام آگاه بهداشتی در شیراز تماس می‌گیرم، باورم نمی‌شود که کارگران نانوایی امنیت جانی ندارند، این مقام بهداشتی اما با تأیید سخنان کارگر نانوایی می‌گوید: کارگران نانوایی در روز سه نوبت و در هر نوبت بیش از سه ساعت مشغول به کار هستند و با حرارت تماس نزدیک دارند، لذا طبیعی است که زیان‌هایی از این راه به آنها وارد شود.
وی در بیان زیان‌های حاصله از کار و فعالیت مدام در نانوایی می‌گوید: زیان حاصله از حرارت بالا بر روی پوست و چشم و خسارت سلولی بر اثر حرارت بالا که منجر به پیدایش سلول سرطانی می‌شود از جمله مخاطرات کار در نانوایی است.
به گزارش ایسنا، نانی که هر روز برکت سفره اهل خانه است حاصل دسترنج کارگرانی است که اگر حتی یک ساعتی به هر دلیل نان پخت نکنند حقوق ندارند، کارگرانی که در معرض ابتلا به سرطان هستند اما حتی جرأت رفتن به یک مسافرت کوتاه را هم ندارند که اگر قصد زیارت هم کنند باید قید حقوق روزانه را بزنند و البته چه بسا مدیرانی که وقتی عازم زیارت هستند حقوقشان که محفوظ است هیچ، کمک هزینه مسافرت هم دریافت می‌کنند تا سفره نانشان خالی از برکت نشود!
