همواره در طول تاریخ، نزدیکی به آب‌های آزاد جنوب کشور، فارس را به نگین صادراتی ایران تبدیل کرده تا آن‌جا که مردم این خطه از کشور با فرهنگ اقتصادی تجارت و بازرگانی رشد کرده و بیش از آن که به تولید بپردازند با تجارت و بازرگانی امرار معاش می‌کنند.
تجارت و بازرگانی فارسیان به خصوص در کشورهای حوزه خلیج فارس به پیوند فرهنگی ختم شده اما این حرفه مردم فارس در سالیان اخیر با نوساناتی در مسیر رشد خود روبه‌رو شده است.

چندی پیش مدیر کل گمرکات فارس در جلسه شورای توسعه صادرات غیر نفتی این استان با ارایه گزارشی از وضعیت صادرات 6 ماهه گذشته گفت : در مجموع 204 هزار تن کالا به ارزش 114 میلیون دلار از فارس به 56 کشور جهان صادر شده است.

به گفته وی فرش، عصاره و پودر شیرین‌بیان، کالاهای صنعتی، مواد غذایی، کاشی و سرامیک، نوشابه، ماهی تازه و منجمد، موکت، آهن‌آلات و فولاد مهم‌ترین محصولات فارس هستند که عمدتاً به کشورهای عراق، قطر، آلمان، امارات متحده عربی، چین، عربستان، پاکستان، عسلویه، افغانستان و فرانسه صادر می‌شوند.

هرچند قاسم شعبانی‌نیا از کاهش 8/28 درصد وزن محصولات و رشد 9/12 درصدی ارزش صادرات فارس نسبت به سال گذشته خبر داد اما متأسفانه با رشد تقریباً 38 درصدی صادرات کل کشور می‌توان تصور کرد که تا رسیدن به نرخ رشد صادرات کشور فاصله زیادی وجود دارد.

این در حالی است که استان فارس نیمه اول سال گذشته بیش از 3 درصد صادرات کل کشور را به خود اختصاص داده بود اما امسال تنها 8/1 درصد صادرات کشور از آن فارس شده است و همین بیانگر ضعف و بیماری است که دچار بخش بازرگانی استان فارس شده است.

علاوه بر این محصولات استان فارس سال گذشته به 61 کشور جهان صادر می‌شد در حالی که امسال با از دست دادن بازار 5 کشور این محصولات به 56 کشور صادر می‌شوند و برخی از محصولات صادراتی نیز از جمله رب گوجه فرنگی از سبد صادراتی فارس حذف شدند تا این بار صادراتی ناپایدار را از تجار فارسی شاهد باشیم .

از نظر کارشناسان اقتصادی عواملی از قبیل عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش‌های مختلف اقتصادی استان، عدم توجه کافی به صنعت استان به دلیل تنگناهای موجود و مستهلک بودن بیشتر واحدهای صنعتی استان و عدم استفاده از تکنولوژی جدید پیشرفته صنعتی و نامناسب بودن فناوری در بخش معدن، عدم توجه کافی به کشاورزی مکانیزه و نبود صنایع قوی تبدیلی و بسته‌بندی نامناسب، ضعف شبکه‌هایی زیربنایی مانند فقر راه‌های زمینی و شبکه راه‌آهن و خطوط هوایی و مهم‌تر از همه نبود استراتژی توسعه صادرات غیرنفتی در فارس باعث رکود جدی در بخش صادرات شده است.

این رکود صادراتی سبب شده که بازرگانان و صادرکنندگان فارس به قول اقتصاددانان در بازار جهانی به پیله‌وری بپردازند و نتوانند بازار هدف ثابت و تضمین شده‌ای را برای خود دست و پا کنند.

شعبانی‌نیا مدیر کل گمرکات فارس نبود زیرساخت‌های حمل و نقل را در بخش هوایی و زمینی را از مشکلات صادرکنندگان بر شمرد و گفت : هنوز یک شرکت حمل و نقل بین المللی منسجم در استان نداریم که صادرکننده بتواند با خیال راحت از آن خدمات بگیرد.

وی افزود : پایانه‌های حمل و نقل فرودگاه شیراز نیز همچنان بلاتکلیف مانده و کسی برای آن‌ها فکری نمی‌کند.

این اعتراض مدیر کل گمرکات فارس در حالی صورت می‌گیرد که طی 3 سال گذشته اقدامات متنوعی برای ایجاد شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی در فارس صورت گرفته و شرکت ایمن ریل ترابر نیز با اخذ یک میلیارد تومان تسهیلات بانکی در همین راستا تشکیل گردید.

به گفته خواست‌خدایی مدیر کل حمل و نقل و پایانه‌های فارس هم اکنون 2 شرکت حمل و نقل بین‌المللی در فارس مجوز فعالیت گرفته‌ و در حال تکمیل تجهیزات خود هستند.

وی گفت : به شرکتی هم یک میلیارد تومان وام پرداخت کردیم که در حال دریافت مجوز خروج کامیون‌هایش از کشور است.

مدیر کل حمل و نقل پایانه‌های فارس با بیان این که از مشکلات صادرکنندگان در بخش حمل و نقل بی‌اطلاعیم، از روند برگزاری جلسات شورای توسعه صادرات غیرنفتی انتقاد کرد و گفت : هیچ مشکلی به ما منعکس نشده و کمترین دعوت از ما برای شرکت در جلسات صورت می‌گیرد.

اما محسن قهرمانی مدیر عامل شرکت صادراتی امین فارسان و نماینده صادرکنندگان فارس در شورای توسه صادرات غیرنفتی  گفت : مدیران دولتی که برخی هم سابقه خروج از کشور ندارند ، قادر به هدایت صادرات کشور نیستند بلکه لازم است امور به خود صادرکنندگان واگذار شود.

وی گفت : در حالی که دیگر کشورها مرتباً در کشور ما دفاتر پیگیری و فروش دایمی تأسیس می‌کنند اما صادرکننده ایرانی هیچ نمایندگی و دفتر فروش ثابتی در کشورهای جهان ندارد.

وی با بیان این که دوران پیله‌وری و صادرات سنتی گذشته است خاطر نشان کرد : صادرکننده نباید منتظر مشتری بماند بلکه باید به دنبال مشتری برود این در حالی است که هیچ بازاری برای صادرات محصولات خود نداریم.

این صادرکننده فارسی با انتقاد از عملکرد بانک‌ها گفت : در حالی که صادرکننده از مالیات و عوارض معاف است اما بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات و ارایه دیگر خدمات به بازرگانان از آنان فاکتور و دفاتر محاسباتی مطالبه می‌کنند.

وی افزود : بازرگانان برای فعالیت خود به سرمایه در گردش نیاز دارند اما متأسفانه تنها 20 درصد تسهیلات بخش بازرگانی بنگاه‌های زودبازده به این امر اختصاص یافته است این در حالی است که در بانک همکار این میزان 20 درصد چیزی حدود 5/1 میلیارد تومان است و حجم صادراتی فقط یک شرکت 3 میلیارد تومان است.

وی با بیان این که بانک‌ها تعریفی برای صادرات و صادرکننده ندارند خاطر نشان کرد : بانک‌ها بدون توجه به شرایط تجارت در بازارهای جهانی سر 9 ماه بدون هیچ عذری 14 درصد سود خود را طلب می‌کنند.

مدیر عامل شرکت صادراتی امین فارسان در ادامه با انتقاد از روند پرداخت مشوق‌های صادراتی گفت : 8 ماه است که هیچ مشوق صادراتی به دست بازرگانان فارسی نرسیده است و هر بار مشکلات ذیحسابی مرکز توسعه صادرات را بهانه کرده و از پرداخت خودداری می کنند. در حالی که 40 میلیون تومان مشوق صادراتی می‌تواند بخش قابل توجهی از مشکلات من صادرکننده را مرتفع سازد.

وی با بیان این که فرصت‌های جدی را در صادرات از بین نبریم ادامه داد : کار به جایی رسیده که به دلیل ناتوانی صادرکنندگان دیگر کشورها با تغییر مارک محصولات ایرانی، این کالاهای را به نام خود و با بهترین شرایط در بازارهای جهانی به فروش می‌رسانند. تا بازار صادراتی ایران را تخریب کنند لذا در صورت ادامه این روند، راه قابل برگشتی برای صادرات کشور وجود نخواهد داشت.

محسن قهرمانی خواستار حضور بانک‌های خارجی در فارس شد و گفت : وجود بانک‌های خارجی می‌تواند رسیک پذیری صادرکننده را کمتر و قدرت رقابت را افزایش دهد. از طرفی انحصار بانک‌های ایرانی نیز شکسته خواهد شد.
به گزارش ایسنا از شیراز حیدری سرپرست بانک توسعه صادرات شعبه شیراز نیز معتقد است روش‌های سنتی صادرات باعث شده صادرات کالا از فارس به صورت پیله‌وری انجام شود و صادرکنندگان فارسی نتوانند بازار پایداری را برای خود به دست آورند.

وی گفت : صادرکنندگان از قوانین فرار می‌کنند و حاضر نیستند اطلاعات و آمار خود را در اختیار بانک‌ها بگذارند.

مجید خورسند معاون برنامه‌ریزی استانداری فارس نیز معتقد است دیدگاه‌های سنتی در بخش خصوصی مانع از انعطاف آنان شده است.

وی با بیان این که فقط بانک‌ها نیاز به تغییر رفتار ندارند و بخش خصوصی هم باید رفتار خود را تغییر دهد خاطرنشان کرد : بخش خصوصی از بحران حرف می‌زند ولی هیچ عدد و رقم درستی برای ادعای خود ارایه نمی‌کند.

معاون برنامه‌ریزی استانداری فارس بدون توجه به آمار ارایه شده از سوی گمرکات فارس گفت : هیچ جمع‌بندی از مشکلات بازرگانان فارس وجود ندارد و تنها مشکلات را به دامن دولت می‌ریزند.

اظهارات معاون برنامه‌ریزی استانداری فارس در حالی صورت گرفت که استاندار فارس به جمع‌بندی متفاوتی از معاون خود دست یافته بود و قوانین دست و پاگیر بانکی و ضعف در سیستم حمل و نقل را از مشکلات عمده بازرگانان و صادرکنندگان فارس اعلام کرد.
 این واقعیت تلخ در شورای توسعه صادرات غیرنفتی فارس باعث ابراز نگرانی استاندار فارس شد.

در این جلسه استاندار فارس مرتباً لب به سرزنش مسؤولان مربوطه باز می‌گشود. اعتراض رضازاده زمانی اوج گرفت که گفت : ما در جلسات دنبال شکوه نمی‌گردیم بلکه به دنبال توسعه و رونق صادرات هستیم.

وی با انتقاد از روند برگزاری جلسات شورای توسعه صادرات غیرنفتی گفت : آمارهای ارایه شده متفاوت هستند در حالی که هیچ دستور جلسه ای که نشان از کار عملیاتی برای رونق صادرات داشته باشد، نداریم.
وی افزود : در حالی که هیچ صادراتی نداریم، مرتباً درخواست تجلیل از صادرکننده نمونه و تشکیل تشکل‌های صادراتی و اعزام هیئت صادراتی به کشورهای خارجی مطرح می‌شود.

رضازاده گفت : مشکلات سیستم بانکی و ضوابط دست و پا گیر بانکی موجب شده صادرکنندگان نتوانند گام‌های بلندی در صادرات را بردارند.

وی افزود : در این استان شرکت حمل و نقل بین‌المللی که کالا را در استان تحویل بگیرد، وجود ندارد و از طرفی ضعف در حمل و نقل هوایی و نبود پایانه‌های صادراتی متناسب در فرودگاه شیراز صادرکنندگان را با مشکلات خاصی روبه‌رو کرده است.

گزارش از خبرنگار ایسنا سعید نظری