"این روزها وقتی از میادین اصلی شهر مثل دروازه کازرون، باغ دلگشا، بلوار سیمان و ... عبور می کنی، با انبوهی از جمعیت افغان‌ها روبرو می‌شوی که در جستجوی کاری در پروژه در حال احداث شیراز به بیل و کلنگ خود تکیه داده‌اند تا بلکه صاحبکاری آنها را به کار روزانه فراخواند."

 در حالی که کمتر از ‌3 ماه از پایان « طرح طرد اتباع بیگانه غیر مجاز » فرمانداری شیراز می‌گذرد، بار دیگر این شهر در ‌10 روز گذشته شاهد هجوم گسترده اتباع افغان است که عمدتاً با خانواده خود به شیراز مهاجرت می‌کنند. این در حالی است که پیش از این بر اساس تلاشی ‌5/1 ساله بیش از ‌30 هزار تبعه غیرمجاز افغان از شیراز به کشورشان بازگردانده شده بودند.

یکی از اتباع افغان حاضر در شیراز  گفت: وضعیت نابسامان افغانستان، نبود کار و مشکلات معیشتی باعث شده که به ایران مهاجرت کنیم.

وی با بیان اینکه ما هم از نژاد ایرانیان هستیم، گفت: در افغانستان زندگی بر مردم به سختی می گذرد، فقر و بیماری بسیار است و کشورمان هنوز نتوانسته روی پای خود بایستد.

وی اظهار داشت: وجود نیروهای خارجی در افغانستان نیز بر شدت فقر و گرسنگی مردم افزوده است. این نیروها جز کنترل عبور و مرور مردم هیچ کاری ندارند و حتی یک دانه قرص هم برای مداوا به مردم زجر کشیده افغان نداده‌اند.

یک بانوی افغان نیز که برای درمان فرزند خود به یکی از مراکز درمانی شیراز مراجعه کرده بود، در خصوص چگونگی ورودش به ایران گفت: حدود ‌35 روز طول کشید تا از افغانستان به ایران بیاییم.

وی با بیان اینکه قبلاً با همسرش سابقه سکونت در ایران و شهر جهرم را داشته است، گفت: این بار با بارش برف و سردی هوا مجبور شدیم به ایران برگردیم.

این بانوی افغان با اشاره به وجود پنج فرزندش گفت: همه بچه های من در ایران متولد شده‌اند و اصلاً من در ایران با "عبدالجبار" ازدواج کرده‌ایم و در افغانستان هیچ چیزی برای ماندن نداریم.

وی که همسرش نیز تبعه افغانستان است، گفت: قبل از اینکه ما را به افغانستان برگردانند با شوهر و بچه‌هایم در یک باغ و دامداری در جهرم کار و زندگی می کردیم، پدر و مادر من و شوهرم هم در کوار و مرودشت زندگی می‌کنند و ما مجبور بودیم به ایران بازگردیم.

وی گفت: صاحب همان باغی که در آن کار می کردیم، به ما اجازه داد بار دیگر به سرزندگیمان برگردیم اما گفته اگر جریمه ام کردند، باید شما بپردازید!

کارگر و نگهبان افغان یکی از ساختمان‌های در دست احداث در شیراز نیز به خبرنگار ایسنا گفت: کارگران افغان که پارسال و امسال توسط پلیس به افغانستان بازگشته بودند، چون در آنجا امکانی برای کار و زندگی نداشته‌اند، به ایران بازگشته‌اند.

وی گفت: برخی از دوستان من در افغانستان هیچ ندارند و همه زندگانی آنها در ایران است و در این مدت که آنها نبوده‌اند، من از اموال آنها مراقبت کرده‌ام.

یک کارفرما و مجری ساخت پروژه های عمرانی در شیراز گفت: تقریباً تمامی کارگران افغان که تا پیش از این از شیراز طرد شده بودند، بار دیگر به شیراز بازگشته‌اند.

وی مدعی شد: شب گذشته که به کارگاه ساختمانی مراجعه کردم، ‌16 نفر تبعه افغان در این ساختمان در دست احداث بیتوته کرده بودند که مجبور شدم همه‌ی آنها را اخراج کنم.

این مهندس شیرازی گفت: در طول یک هفته گذشته تمام کارگران سابق افغان که به کشورشان طرد شده بودند، مراجعه کرده و می‌خواهند که دوباره به سر کارشان باز گردند.

یکی از کارگران افغان تازه بازگشته از کشورش به ایسنا گفت: از مرز پاکستان تا شیراز چندین خودرو عوض کردیم و گاهی مجبور شدیم مسیر را پیاده طی کنیم.

وی با بیان اینکه در کاروان ‌200 نفری ما تعدادی بچه و زن نیز حضور داشتند، گفت: از اتوبوس، کامیون و وانت برای رسیدن به شیراز استفاده کردیم. هر نفر ‌450 تا ‌500 هزار تومان به "نفرکش" (قاچاقچی انسان) داده بودیم که ما را به شیراز برسانند.

این تبعه افغان در خصوص نظارت نیروهای نظامی و انتظامی نیز گفت: ما را از مسیرهایی عبور می دادند که معمولاً پلیس حضور نداشت، مثلاً گاهی مجبور می شدیم یک روز را پیاده برویم و یا در کامیون با چادر پوش ما را مخفی می‌کردند که نمی توانستیم چیزی را از بیرون ببینیم.

سردار علی مؤیدی، فرمانده انتظامی فارس نیز در نشست هفته گذشته خود با خبرنگاران رسانه های جمعی گفت: پلیس تاکنون با هر دو نوع ورود غیرمجاز اتباع بیگانه مقابله کرده است.

وی گفت: آمارها نشان دهنده تلاش نیروی انتظامی است اما موضوع افزایش تعداد اتباع بیگانه را از مسوولان آن در استانداری بپرسید.

به گزارش ایسنا منطقه فارس، ابراهیم عزیزی، فرماندار و رییس شورای تأمین شهرستان شیراز نیز در پاسخ به سوال خبرنگاران، از آنها خواست موضوع را از طریق مسوولان اداره اتباع بیگانه استانداری فارس جویا شوند.

وی که پیش از این طرح "طرد اتباع غیرمجاز" را در شیراز اجرا کرده بود، حاضر نشد در این خصوص پاسخی ارائه کند.

ابراهیم خرمی، مدیرکل امور اتباع بیگانه استان فارس نیز گفت: استان‌های گسترده‌ای مثل فارس و وجود پروژه‌های عمرانی، امکان جذب اتباع بیگانه و کارگرانی این چنینی را فراهم می کند.

وی گفت: در دو روز گذشته ‌300 نفر اتباع افغان که توسط قاچاق‌برها به گروگان گرفته شده بودند، با همکاری ناجا و اطلاعات آزاد کردیم و یا یک هفته قبل از آن ‌244 نفر تبعه غیرمجاز افغان را به هنگام عبور از استان فارس در یک کامیون تریلر دستگیر کردیم و برای ما جای تعجب داشت که این تعداد انسان چگونه در یک فضای ‌48 مترمربعی جا داده شده‌اند، بنابراین هیچ بعید نیست که روزانه نزدیک به یک هزار نفر تبعه غیرمجاز از مرزهای شرقی وارد کشور شوند.

به گفته خرمی بخشی از اتباع بیگانه دستگیر شده در این استان قصد اقامت در استان‌های مرکزی کشور مثل تهران و اصفهان را داشته‌اند.

به اعتقاد مدیرکل امور اتباع بیگانه فارس مهم‌ترین موضوع در بحث مقابله با اتباع غیرمجاز، کنترل مرزهای شرقی کشور است.

وی گفت: هر چند مرزهای شرقی کشور گسترده است اما به هر حال باید کنترل شوند و مانع از عبور اتباع غیرمجاز خارجی شد.

خرمی با اشاره به مرگ ‌30 تبعه افغانستان در حادثه واژگونی چند ماه پیش یک کامیون در اطراف شیراز گفت: پلیس فارس گلوگاه‌های متعددی را برای مقابله با ورود اتباع بیگانه غیرمجاز ایجاد کرده اما این افراد از جاده‌های فرعی و کوهستانی و با کامیون و یا پای پیاده گلوگاه‌ها را دور می‌زنند.

وی گفت: ما فقط امکان کنترل راه‌های اصلی را داریم و نمی‌توانیم در هر نقطه استان یک مأمور قرار دهیم که مانع تردد چنین افرادی شوند.

مدیرکل اتباع بیگانه فارس بر ضرورت برخورد قضایی با متخلفان تأکید کرد و گفت: طرد افراد چندان پاسخگو نیست و دستگاه قضایی باید با متخلفانی که غیرمجاز وارد کشور شده‌اند، به شدت برخورد کند تا خطر ورود به کشور افزایش یابد.

وی با بیان اینکه دولت عراق هر زائر ایرانی بدون گذرنامه را ‌6 ماه زندان می‌کند، گفت: دستگاه قضایی باید با عوامل قاچاق انسان و اتباع غیرمجاز هر دو با هم برخورد کند تا ریسک چنین اقداماتی غیرقانونی افزایش یابد.

ابراهیم خرمی گفت: ورود، اقامت و کار غیرمجاز سه تخلف آشکاری است که دست قاضی را برای برخورد با اتباع بیگانه غیرمجاز باز می گذارد. اگر با چهار نفر برخورد شدید شود و زندانی شوند، قطعاً نفرات بعدی وارد نمی‌شوند.

مدیرکل اتباع بیگانه استان فارس ادامه داد: در بحث اشتغال چنین افرادی نیز بایستی شدت بیشتری به خرج دهیم و اداره کار برخورد با پیمانکاران متخلفی که اتباع بیگانه غیرمجاز را به کار می گیرند، شدت بخشد.

وی گفت: کارفرما هم دوست دارد که هزینه‌های خود را به خصوص در تأمین منابع انسانی کاهش دهد و چون کارگران غیرمجاز خارجی نیازی به بیمه و مالیات ندارند و دستمزدی برابر نصف یک کارگر مجاز دریافت می کنند، بنابراین جاذبه برای بکارگیری چنین افرادی زیاد است.

وی گفت: ما اتباع بیگانه مجازی هم داریم که کار فرما در قبال به خدمت گرفتن آنها مجبور است برابر با مقررات کارگری ایران رفتار کند.

وی از تشکیل تیم‌های بازرسی برای برخورد با اتباع غیرمجاز که به عنوان کارفرما در استان فعالیت می‌کنند، خبر داد و گفت: تیم‌های بازرسی متشکل از اداره کار، اصناف، نیروی انتظامی و استانداری به کارگاه ها سرکشی می‌کنند و اتباع غیرمجازی که به عنوان خویش فرما یا کارفرما، قبول کار می‌کنند، را تعطیل کرده و با عوامل آن برخورد می‌کنند.

به اعتقاد این مقام مسوول تشدید کنترل مرزهای شرقی کشور، برخورد قضایی با عوامل قاچاق انسان و اتباع غیرمجاز و نیز مقابله با کارفرماهای متخلف، مهم‌ترین راه های مقابله با پدیده اتباع غیرمجاز است.

وی گفت: متأسفانه استان‌های همسایه فارس نیز کنترل کمتری بر وضعیت تردد اتباع بیگانه غیرمجاز دارند اما در فارس نیروی انتظامی به شدت با موضوع مقابله می‌کند.

یک مقام سیاسی و اجتماعی شیراز نیز که خواست نامش فاش نشود، در گفت وگو با ایسنا ابراز داشت: کمتر از یک سوم اتباع افغان که به ایران و شهر شیراز مهاجرت می کنند، به کار و فعالیت اقتصادی در برخی پروژه‌های عمرانی و ساخت و ساز مسکن می‌پردازند.

وی گفت: مابقی این افراد به فعالیت‌های غیرمجاز چون قاچاق مواد مخدر و سوخت می پردازند و با پرکردن ظرفیت‌های مختلف شهر مثل خانه‌های جنوب شهر و یا نانوایی‌ها باعث اختلال در رفاه مردم شده‌اند.

این مقام مسوول گفت: تا قبل از اجرای طرح طرد اتباع بیگانه که تا فصل اول سال در شیراز ادامه داشت، برخی از مناطق جنوبی به دلیل شدت تجمع اتباع افغان برای اهالی محل ناامن شده بود و مردم احساس ناامنی می‌کردند.

وی افزود: یکی از چالش‌های مهم در‌خصوص اتباع افغان غیرمجاز این است که هیچ اطلاعی از تعداد و چگونگی زندگی آنها نداریم. گاهی در یک خانه کوچک بیش از ‌50 افغان زندگی می کنند که از هر لحاظ تجمع این تعداد انسان در یک بنای کوچک خطرناک است و یا اینکه وضعیتی که در حمل و نقل آنها صورت می گیرد و مرتباً در کامیون‌های باربری تعداد قابل توجهی ار آنها کشف می‌شوند.

این مقام مسوول درخصوص علت بکارگیری چنین افرادی توسط پیمانکاران گفت: باز هم تأکید می کنم که کمتر از یک سوم اتباع غیرمجاز ورودی به شیراز در امور اقتصادی فعال می‌شوند که ارزان بودن چنین کارگرانی و نیز پائین بودن نرخ بهره وری در برخی کارگران ایرانی باعث جذب کارگران افغان غیرمجاز شده است.

بنا بر ادعای وی، برخی مدیران به دلیل نرخ ارزان کارگران افغان، از وجود آنها برای کار در منازل خود نیز استفاده می‌کنند!

وی افزود: بررسی ما نشان می‌دهد که در مقایسه با هجوم گسترده اتباع افغان به شیراز، در مجموع بکارگیری اتباع افغان برای شیراز به صرفه نیست و باعث می شود حجم زیادی از منافع عمومی شهر از بین برود.

به اعتقاد وی جامعه کارگری کشور نیازمند به بازسازی خود از نظر رسیدن به استانداردهای جهانی در بهره وری است تا بکارگیری کارگر ایرانی برای بنگاه‌های اقتصادی به صرفه شود.

به نظر می رسد به رغم همه مشکلات موجود و بر اساس آنچه در بالا گذشت، در نخستین اقدام نیازمند ساماندهی و شناسایی همه افراد بیگانه حاضر در شیراز هستیم و چه بسا بتوان در شرایطی امکان موقت کار برای برخی از آنها را فراهم کرد.

نکته دوم فرهنگ سازی در راستای بهبود عملکرد کارگران ایرانی و افزایش نرخ بهره وری در میان آنهاست که مسوولان باید بداند توجه ویژه داشته باشند.

کمک و یاری جستن از نهادهای بین‌المللی نیز می تواند شرایط بهتری را برای کارگران افغان در کشورشان فراهم سازد.