این هم یک مطلب قابل تامل از حاج غلامحسین جهانگیر
عضو انجمن کشاورزان خبره شهرستان مرودشت
شرایط امروزر جهان و اخباری که هر روزه رسانه ها از گوشه و کنار جهان مخابره می شود، حاکی از آغاز شرایطی سخت در بحث تأمین مواد غذایی برای ساکنان این کره خاکیست که بدون شک کشور ما نیز از شرایط جهانی تبعیت کرده و کارشناسان آینده ا ی سخت و دشوار را از نظر تأمین مواد غذایی پیش بینی می کنند. این در حالیست که استقلال سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی هر کشوری در گرو استقلال آن در تأمین مواد غذایی مورد نیاز اتباع خود است.
شک نداریم که کشاورزان و بخش کشاورزی پیش قراولان عرصه ی تأمین مواد غذایی از بدو آفرینش بشریت تا کنون بوده و در آینده نیزخواهند بود تا آنجا که هیچگاه امکان حذف این بخش تولیدی از اقتصاد وجود نداشته و ندارد و علمای علم اقتصاد همواره بر تقویت و حمایت از کشاورز و کشاورزی بدون هر گونه پیش شر طی تأکید کرده اند.
در سرزمین ایران نیز که کشاورزی تاریخی به گستردگی تاریخ تأسیس این مملکت عظیم دارد ، همواره کشاورزان در خط اول تولید، سعی در تأمین مواد غذایی ساکنان را داشته به گونه ای که در سالیان پس از انقلاب با تلاشی مضاعف برخاسته از غیرت ملی و دینی کشاورزان دست آورد های عظیمی در تولید محصولات کشاورزی به خصوص محصولات استراتژیک به دست آمد، که در طول تاریخ کم نظیر بوده و دررقابت با کشورهای توسعه یافته قابل توجه است.
لذا با عنایت به اهمیت جایگاه کشاورزی در اقتصاد امروز دنیا و تأثیر مهم و بی نظیر آن در حفظ استقلال کشور ، لازم می دانیم برخی از چالش های فعلی این بخش را متذکر شده و راهکار هایی علمی و آزموده شده مطابق با توان فعلی کشاورزان و امکانات موجود بررسی کنیم:
1- در طول سالیان پس از انقلاب که کشاورزی دوران گذار از شکل سنتی خود را طی کرده و به مرزهای کشاورزی نوین با تکیه بر افزایش بهره وری نزدیک شده ، به رغم همه تلاش ها با ضعف برنامه ریزی در متغیرهایی چون الگوی کشت ، تأمین نهاد ها و چگونگی استفاده از منابع روبرو هستیم.
بدون شک دسترسی به کشاورزی اصولی با تکیه بر افزایش بهره وری در تولید و حفظ و پایداری منابع، نیازمند برنامه ریزی دقیق و علمی مبتنی بر روش های نوین و الگوهای برتر اقتصادی است که
اولاً منابع آب و خاک حفظ شود.
ثانیاً افزایش بهره وری در تولید را به همراه داشته باشد.
ثالثاً برای تولید کننده و مصرف کننده دارای صرفه اقتصادی بوده و نیاز های متقابل طرفین را پاسخ دهد.
رابعاً علاوه بر تأمین نیاز های داخلی ، امکان حضور ایران در بازارهای جهانی را فراهم کند که اقتصاد بدون نگرش به بازارهای خارجی هیچ مفهومی نخواهد داشت.
خامساً زمینه توسعه دیگر بخش های اقتصادی کشور از جمله صنعت و بازرگانی را فراهم سازد.
متأسفانه در سالیان اخیر بدون توجه به آنچه گفته شد ، کشاورزی از داشتن یک برنامه منسجم و اصولی محروم بوده و عمده برنامه های تنظیم شده ، به هنگام اجرا مطابق با اهداف موفق نبوده است.
این که همه ساله شاهد تغییر مداوم الگوی کشت هستیم و کشاورزان با تولید نوعی محصول خاص ، بازار را آشفته می کنند به گونه ای که مثلاً کاشت همگانی گوجه در سالی با کاهش شدید قیمت و در سالی دیگر بدون توجه به نیاز های بازار کشت این محصول را رها کرده و با کاهش تولید و عرضه ، افزایش شدید قیمت در بازار را رقم می زنند ، خود بیانگر همان ضعف برنامه ریزی است در حال که ساماندهی الگوی کشت مطابق با شرایط اقلیمی هر منطقه و بر اساس نیاز های واقعی بازار از سوی مسئولان بخش دولتی و با هماهنگی تشکل های فعال بخش خصوصی می تواند به رفع این مشکل کمک اساسی برساند.
2- حفظ منابع آب و خاک به منظور حفظ پایداری در تولید از ضروریات انکار ناپذیر بخش کشاورزی است. به خصوص آنکه در منطقه فارس همه ساله با کاهش بارندگی روبرو بوده ایم و به نقل از مسئولان هواشناسی و امور آب میزان بارندگی سال زراعی جاری از نظر کاهش نسبت به 50 سال گذشته بی سابقه بوده است.
افزایش بهره وری در استفاده از منابع آب شاید تنها را ه حلی است که در شرایط امروز کشور می توان به آن فکر کرد در حالیکه دیگر کشورها شیوه های گرانی چون انتقال آب دریاها یا بارور سازی ابرها را پیش گرفته اند. اما متأسفانه همین بهینه سازی مصرف آب هم هنوز مورد توجه بخش های دولتی و خصوصی قرار نگرفته و تنها گاهی در شعار ها ردپایی از این راهکار را می یابیم.
بدیهی است که سیاست بهینه سازی مصرف آب نیاز مند عملیاتی کردن روش های نوین آبیاری و البته اجرای طرح های آبخیز داری و آب خوان داری در کنار سرمایه گذاری های سنگین برای ساخت سدهای بزرگ است.
در اجرای شیوه های نوین آبیاری متأسفانه سیاست های سالیان اخیر دولت به دلیل تحمیل همه فشارها و هزینه ها به کشاورزان راه به جایی نبرده است.
دولت که مالک اصلی منابع آب وخاک به شمار می رود، بایستی اهتمام بیشتری به حفظ آنها داشته باشد. به نظر می رسد پرداخت تسهیلات بلاعوض با تشدید نظارتها برای اجرای شیوه های نوین آبیاری می تواند کشاورزان را برای به کار گیری چنین روش های راغب کند چرا که نمی توان انتظار داشت کشاورز با اندک سرمایه خود به چنین مهمی دست زند.
در بحث طرح های آبخیزداری و آب خوان داری در کنار احداث سدهای بزرگ و شبکه های زیر دست آنها هم تنها سرمایه گذاری های دولتی پاسخگوست و امکان اجرای آن توسط بخش خصوصی وجود ندارد لذا ضروری است مسئولان در برنامه ریزیهای خود توجه جدی به اجرای چنین برنامه هایی داشته باشند .
ذکر این نکته ضروری است که ادامه بی توجهی به شرایط فعلی منابع آب و اجرای طرح های موقت و مسکن جز وخیم تر شدن اوضاع در سال های آتی چیزی به دنبال نخواهد داشت.
3- رمز موفقیت تولید در دنیای امروز را افزایش بهره وری می دانند.
نکته ای که به حق باید بر آن اصرار داشت. اما افزایش بهره وری ها در تولید در بخش کشاورزی جز با فراهم آوردن امکانات لازم میسر نیست. اجرای طرح های چون تسطیح لیزری و یکپارچه سازی اراضی ، اصلاح بذر ، تولید و تأمین نهاده های استاندارد، توصیه به استفاده از ریز مغذی ها و دهها طرح از این دست هر چند در آغاز نوید بخش آینده ای خوب در افزایش بهره وری ها بود اما متأسفانه در ادامه راه با بی توجهی بخش دولتی ، بخش خصوصی نیز دل زده شدند.
ایجاد شرایط خاصی برای طرح های یاد شده از جمله ضرورت زیر دست بودن اراضی برای اجرای عملیات تسطیح لیزری و یا واگذاری اصلاح بذر یا واردات بذرهای اصلاح شده توسط شرکت فاقد اهلیت لازم بدون نظارت سیستم دولت، آرزوی افزایش بهره وری در کشاورزی را دست نیافتنی کرده است.
لذا ضرورت دارد بار دیگر ضمن بازنگری در طرح های یاد شده منطبق با نیازهای کشور و توانمندی موجود ، جهشی عظیم را در تولید ایجاد کنیم .
4- اصل اساسی در اقتصاد ، صرفه است . بدیهی است اقتصاد بدون صرفه ، رغبتی برای سرمایه گذاری و کار در مردم ایجاد نمی کند . متاسفانه در سالیان اخیر با توجه به تغییرات گسترده در اقتصاد کشور و نابسامانی های موجود ، دلالان در بخش کشاورزی نیز دست درازی کرده و خون تولیدکنندگان واقعی را همچون زالویی خونخوار می مکند .
تلاش دولت اسلامی در پرداخت یارانه ها به کشاورزان در قالب طرح خرید تضمینی قابل تقدیر است اما طرح خرید تضمینی محصولات به رغم پیش بینی های لازم نسبت به افزایش نرخ تورم در قانون این طرح ، متاسفانه در دو سال اخیر به خوبی اجرا نشده است .
طرح خرید تضمینی گندم بدون هرگونه تغییری در نرخ ها در سالیان اخیر نگرانیهای جدی در بخش کشاورزی ایجاد کرده واز طرفی افزایش قیمت دیگر محصولات کشاورزی همچون جو را به همراه داشت .
بر اجرای دقیق مصوبه مجلس شورای اسلامی در خصوص خرید تضمینی محصولات کشاورزی بیش از هر چیز تاکید می کنیم و معتقدیم حفظ پایداری در تولید فقط با اجرای دقیق این قانون است . شاید بد نباشد به وضعیت تولید چغندر قند در دو سال گذشته نگاه دوباره داشته باشیم .
واردات بی رویه شکر و تاخیر در پرداخت نرخ خرید تضمینی ، آینده تولید این محصول با ارزش از نظر تناوب کشت با مخاطره روبرو کرده است .
5- توسعه دیگر بخش های اقتصادی استان وکشور همچون صنایع تبدیلی نیز از جمله راههایی است که ضمن توسعه بازار کار و اشتغال ، ارزش افزوده در بخش کشاورزی به همراه دارد .
توسعه صنایع تبدیلی با سرمایه بخش خصوصی این فرصت را برای بخش کشاورزی ایجاد می کند که تولید خود را با امنیت خاطر به بازار عرضه کرد و پایداری در تولید را حفظ کند .
متاسفانه در سالیان اخیر کمتر شاهد توسعه صنایع تبدیلی در استان بوده و عمده واحدهای ایجاد شده از ضعف سرمایه و تکنوژی رنج برده و نتوانسته پاسخگوی تولید بخش کشاورزی باشند .
ترغیب و تشویق سرمایه داران به حضور در این بخش راهی است که مسئولان دولت با ارائه مشوق ها و معافیت های لازم امکان پذیر می سازند.
6- نگرشی به تولید برای حضور در عرصه های جهانی نیز فرایندی است که با ایجاد شرایط یاد شده به راحتی امکان پذیر است ، ضمن اینکه هدف اصلی در برنامه ریزی ها باید ((تولید برای صادرات )) قرار گیرد . کیفیت بخشی به تولیدات با استفاده از شیوه های نوین کشت ، داشت ، برداشت با آموزش مستمر کشاورزان صورت می گیرد .
امروز ناچارم عرض کنم که متاسفانه برخی از همکاران کشاورز از داشتن کمترین دانش کشاورزی محروم هستند و بایستی سیستم جدی برای آموزش مستمر آنها با همکاری مراکز علمی و فارغ التحصیلان مهندسی کشاورزی طراحی و اجرا شود .
بدیهی است که رقابت در بازارهای جهانی بدون محصولات با کیفیت و ارزان تر از قیمت های جهانی میسر نیست . کیفیت بخشی را بایستی در افزلیش بهره وری جستجو کنیم و افزایش بهره وری را در آموزش نیروهای فعال در این بخش .
